Matematikte Z Rot terimi, bir nesnenin z ekseni etrafında dönme hareketini ifade eder. Motorlu araçlarda bu terim kendini Z rot adlı parça ile nesneleştirmiştir. Aracın dönme hareketini dengelemek üzere geliştirilmiş parça olan Z rot, güvenli sürüş için çok değerlidir. Z rot değişimi, temizliği, onarımı ve bakımı önemsenmeli, oto check up ve periyodik bakımlarda gözden geçirilmelidir.
Arabalar hakkında konuşulduğunda genel olarak odak noktası; beygir gücü, tork ve hız konuları olmaktadır. Ancak, bir aracın sürüşü esnasında kontrol edilemediği takdirde odaklanılan bu özellikler de önemini kaybedecektir. Genel olarak, bir süspansiyon, içinde birkaç bileşenden oluşur ve her parçanın çeşitli kullanımları vardır. Çeşitli araba türleri, içlerindeki süspansiyon sistemini desteklemek için birden fazla özellikle donatılmıştır. Bileşenlerin eklenmesi genellikle otomobilin ihtiyaçlarını tamamlamak için olmaktadır. Kontrol konusu, araba süspansiyon sistemi ile doğrudan ilişkilidir, çünkü süspansiyon sistemi, lastiğin dinamiklerini kontrol eder, bu da nihayetinde, genel kontrolden sorumlu olan, aracın zemine tutunma miktarını etkiler. Bu sistemler, bir araca etkiyen yanal, dikey ve boyuna kuvvetleri yani; aracın temel hareketlerini kontrol etmektir. Bunun yanı sıra bu eksenlerdeki yalpalama ve momentleri de kontrol edebilmek için tasarlanmışlardır. Bu araç hareketlerinin bağımsız olarak kontrol edilmesi, aracın hiçbir parametreden ödün vermeden daha verimli bir şekilde ayarlanabilmesi için son derece önemli olmaktadır. Süspansiyon sistemi modern bir araçtaki en önemli sistemlerden biridir. Araç yapısındaki önemi nedeniyle, süspansiyon sisteminin stabilite, kontrol edilebilirlik ve diğer yetenekler gibi performanslarını geliştirmek için büyük ölçüde literatür çalışmaları yapılmakta ve tekniğin/teknolojinin geliştirilmesi sağlanmaya çalışılmaktadır. Bu konudaki en önemli çalışmalar ise daha çok süspansiyon sistemine ait; Z Rot bağlantı parçasına ait olarak yürütülmektedir.
Bir araç dairesel bir yolda hareket ettiğinde, merkezkaç kuvveti ağırlık merkezine etki eder ve bu kuvvet daha sonra yuvarlanma ekseni etrafında bir yuvarlanma momenti üretir. Bu an, aracın yuvarlanma manevrası ile sonuçlanır. Z Rot bir diğer adıyla denge rotu; viraj alırken dengeyi sağlamaya yönelik olan süspansiyon sistemine ait bir mühendislik parçasıdır. Buraya kadar teknik bilgisi olmayanlar için Z rot nedir sorusunun cevabı karmaşık gelmiş olabilir. Daha basit bir anlatımla; Z rot, virajlarda aracı dengede tutan parça olarak tanımlanabilir.
Bir aksın hem sol hem de sağ uçlarını birbirine bağlayan U şeklinde silindirik bir metal parça olan Z Rot, aracınızla bir köşeyi döndüğünüzde, merkezkaç kuvveti nedeniyle yaşanabilecek yuvarlanmayı engellemektedir. Bahsi geçen bu yuvarlanma durumu hem araç kontrolü hem de yolcu konforu için istenmeyen bir durumdur. Yuvarlanma hareketinin artması, aracın komutlarınıza yanıt vermesinin süresini uzatmaktadır. Yani direksiyon kontrolünü azaltmaktadır. Z Rot’lar, kolu ve başları ile bir denge çubuğu olup her iki ucu birbirine bağlayarak, tekerlekleri, yükseltmeye veya alçalmaya zorlayıp, aracın gövdesinin düz kalmasını sağlayarak, yuvarlanmayı önlemektedir. Sonuç olarak, Z Rot’lar; bir aracın karşıt sağ ve sol tekerleklerini birbirine bağlamakla görevli olup keskin ve hızlı virajlarda ve düzensiz yollarda bir aracın gövdesinin yuvarlanmasını azaltmak için kullanılan otomobil süspansiyonunun bir parçasıdır. Dikey yönde, yay hızından bağımsız olarak, süspansiyon rulosunu ve yuvarlanmaya karşı direnci artırmaya yardımcı olmakta ve direksiyon kontrolünü sağlamaktadır.
Z Rot arızası araç kullanırken özellikle keskin olan virajları dönme sırasında bağlantı noktalarında kopya sesi gibi bir ses meydana gelebilir. Bağlantı plastik aksamında olan ve zamanla aşınmış olmasından dolayıdır. Aşınma sonucunda özelliğini kaybetmesinden dolayı oluşabilen bu durum araç ve sürücü için kötü sonuçlar çıkarabilir. Ani olarak yapılan esnemelerde de gıcırtı sesler duyabilirsiniz bu da rot arızası olduğunu belli eder. Ayrıca virajlara girerken direksiyon da bir hassaslaşma olursa bu da Z Rot arızası olduğunu belirtmektedir. Eğer bu şekillerde problemlere rastlarsanız hemen servise ya da bir ustaya götürülüp aracın kontrol edilmesi gerekmektedir. Z Rot arızasının belirtileri arasında sesler önemlidir. Peki hangi ses araçta Z rot arızasına işaret eder?
Genel anlamda Z Rot’ların işlevi; bir aracın denge tutuşunu ve direksiyon kontrolünü sağlamalarıdır. Bu durumlar ise daha çok aracın viraja girmesi esnasındaki kontrolünü ve dengesini sağlamaya yönelik olduğundan, Z Rot’ların arızası, ilgili bu seyirler esnasında daha çok anlaşılır hale gelmektedir. Çünkü Z Rot’u arızalı olan araçlar, virajları daha keskin bir şekilde alma eğilimindedir. Ayrıca bu seyirler esnasında da yine araçtan gelen takırtılı sesler, Z Rot’ların arızası ile ilgili bilgi vermektedir. Daha çok viraj alırken anlaşılabilecek Z Rot arızaları, rutin olarak araç muayeneleri esnasında da kontrol edilmeli ve arıza tespitleri sonucunda değiştirilmelidir. Z Rot fiyatları genel olarak, size çok fazla bir maliyet getirmez ve araca montajı için basit işlemler gerektirdiğinden, zaman-maliyet bazında araç sahiplerini zorlayıcı etkileri bulunmamaktadır. Z Rot, bağlı olduğu tekerlekler arasında her türlü düzensiz dikey hareketi durdurarak aracın kaymasını azaltan süspansiyon elemanıdır.
Z Rot’unun çalışma mantığı tekerin uğramış olduğu yukarı ve aşağı hareketlenmeyi denge koluna iletmek ve diğer tekerle arasında bir denge oluşturmaktır. Z Rot’unuzun bozulma sebebi aracınızın bozuk yola karşı vermiş olduğu dirençtir. Z Rot esasen hassas ve çok sert güçlere uzun süre direnç gösteremeyecek bir parçadır. Fakat süspansiyon üzerinde konumlandırıldığı yer gereği bu hassaslığına rağmen uzun süre dayanır. Tabi aracınızı normal sayılacak yollarda kullandığınız takdirde. Şayet bozuk ya da asfalt olmayan yollarda aracınızı çok kullanıyorsanız Z Rot sürekli bozulma eğilimi gösterecektir.
Denge kolu bağlantıları dört ila altı inç uzunluğunda yapılır ve denge koluna 90 derecelik bir açıyla bağlanır. Bu bağlantılar, denge kolunun dış ucunu süspansiyon bileşenine bağlamak için kullanılır. Zaman içinde, bu bağlantılar aşınır, bu nedenle, çubuklar aracın bir tarafından ayrıldığından, her bozulduğunda aracın yol tutuşu etkilenir. Z Rot’u kırılmış/bozulmuş/aşınmış olan araçlar, virajlara daha çok yaslanma eğilimindedir. Bu nedenle Z Rot’u kırılmış, bozulmuş, aşınmış olan araçlar, hareketleri esnasında takla atabilir veya yalpalanma hareketleri sergileyebilir. Bu gibi durumların önüne geçmek için Z Rot’ların arıza kontrolleri ve bu kontrollerin sonucundaki değişimleri önemlidir.
Z Rot’lar, burulma sertliği sayesinde bükülmeye veya burulmaya karşı direnç gösterir. Malzeme yapıları, ne kadar sert olursa, araba dönüşlerde o kadar az eğilir. Bu nedenle, kullanım performansını artırmak için Z Rot’ların tasarımında kullanılan malzemeler veya tasarımındaki silindirik yapının çap büyüklüğü, kullanım performansını önemli ölçüde etkileyen faktörlerdir. Ancak, bu parçaların tasarımında dikkat edilen bir diğer konu da sürüş kalitesine olan etkilerdir. Bu sebeple Z Rot’lar; araç süspansiyonun sertliğini artırmadan, aracın daha az yatmasını sağlayacak şekilde tasarlanmalıdır. Yani; Z Rot’lar bir aracın dengesini sağlamakla birlikte araç tasarımındaki fazla kullanımı ise kontrolsüzlüğe neden olmaktadır. Bu sebeple Z Rot’ların maksimum kullanım performansı etkilerinin temelinde tasarım konusu, öncelikli olarak yer almaktadır.
Araç kullanıcılarının çok bilmediği ama sürüş güvenliği için hayati önemi olan Z rot parça değişimi zamanı geldiğinde yapılmalıdır. Z rot değişimi ya da araç bakımı için uzman desteği almak üzere Otopratik’ten randevu alabilirsiniz. Araç periyodik bakımlarının ihmal edilmemesi de bu gibi parçaların sağlıklı çalışmasını sürdürmek için önemlidir. Otopratik’ten online olarak oto servis fiyat bilgisi alabilir ve size en yakın Otopratik mağazasının nerede olduğunu hemen görüntüleyebilirsiniz. Ayrıca online olarak oto servis randevusu oluşturabilirsiniz.
Servis Randevu
Yerinde Servis
Bakım
